ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗΣ: «Νόμιζα πως ήμουν ελεύθερος»

  

Συνέντευξη στον Θωμά Σίδερη

 

Τον συνάντησα ένα ζεστό κυριακάτικο μεσημέρι του Ιουνίου του 2007. Στη συνέντευξη πήγα μαζί με την κόρη μου. Όταν της πρότεινα να έρθει μαζί μου για να τον γνωρίσει, την είδα λίγο σκεφτική. Την επομένη θα έγραφε διαγώνισμα ιστορίας και ήθελε να διαβάσει. Μα κι αυτός ο άνθρωπος που θα γνωρίσεις, είναι ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας αυτού του τόπου, της είπα, και της έδειξα ένα μικρό άρθρο που είχα βρει γι' αυτόν τον σπουδαίο ηθοποιό στο διαδίκτυο. «Ο φτωχός του Πλούτου» ήταν ο τίτλος του και νομίζω ότι η φράση αυτή περιείχε όλα όσα ήθελα να της πω.
Διέκοψε την πρόβα και μας υποδέχθηκε σ' ένα καμαρίνι κάποιου κεντρικού αθηναϊκού θεάτρου. Ήταν φανερά ανήσυχος, γιατί μόλις είχε μάθει ότι ένας φίλος του είχε μπει εσπευσμένα στο νοσοκομείο. Κάπνιζε διαρκώς, παρότι στο παρελθόν είχε αντιμετωπίσει ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας και κατάφερε να βγει νικητής. Τότε μάλιστα, δε δίστασε να μιλήσει δημόσια για τον καρκίνο.
Τι ψυχικά αποθέματα πρέπει να έχει ο άνθρωπος για ν' αντέξει μια τέτοια περιπέτεια;
Αν μπεις στο χορό, χορεύεις. Είναι σοφός ο λαός μας που λέει «ας μη δώσει ο θεός στον άνθρωπο όσα μπορεί ν' αντέξει».
Το τσιγάρο όμως παραμένει αναμμένο στα χέρια σας...
Προτιμώ το τσιγάρο από την εξάτμιση ενός λεωφορείου. Βεβαίως το κάπνισμα βλάπτει, αλλά βλάπτει περισσότερο το να λες «θα ζήσω υγιής». Εγώ έχω την άποψη του μεγάλου συγγραφέα Κώστα Πρετεντέρη... Του είπε κάποτε ο Φίνος: «Ξέρεις, Κώστα μου, έκοψα το τσιγάρο». Κι ο Πρετεντέρης του απάντησε: «Συγχαρητήρια, θα πεθάνεις υγιής...»
Κατά το παρελθόν ανεβάσατε τον Ταρτούφο του Μολιέρου. Διακρίνετε σήμερα ταρτούφους στην πολιτική;
Όλοι οι πολιτικοί έχουν τη συμπεριφορά του Ταρτούφου. Και στα λόγια και στα καθημερινά τους έργα. Δεν κρύβονται πλέον. Μπορεί και να το θεωρούν τιμητικό αξίωμα. Ακόμα κι αν κάποιος ψάξει και με πολύ κόπο υποδείξει κάποιον που δεν είναι ταρτούφος, στην πραγματικότητα ξεγελιέται. Όλοι είναι μέσα στο παιχνίδι και ο καθένας το συντηρεί με το δικό του τρόπο.
Νομίζω όμως ότι έχετε καταβολές στην Αριστερά...
Συνειδητά, ποτέ δεν εντάχθηκα κάπου. Λόγω της ιδιοσυγκρασίας μου, του χαρακτήρα μου, πείτε το όπως θέλετε, δε μπορώ να λειτουργήσω μέσα σε προκαθορισμένα πλαίσια. Πάντα, έμενα εκτός και ποτέ δε βοηθήθηκα από κανέναν. Ξέρετε, όλο το χειμώνα που παρουσίαζα στη σκηνή τον Ταρτούφο, σχεδόν κανείς δημοσιογράφος δε μίλησε για την παράσταση, δε μπήκε μία φωτογραφία στις εφημερίδες. Βλέπετε, το ότι βρίσκομαι εκτός, έχει το κόστος του. Κάποιοι άνθρωποι αποφασίζουν αν θα είσαι μέσα στα πράγματα ή όχι. Και για να αποφασίσουν, πρέπει πρώτα να δουν αν τους κάνεις. Κι εγώ δεν κάνω χατίρια σε κανέναν, δε χαρίζομαι σε κανέναν.
Έχετε φίλους πολιτικούς;
Πολλές φορές έρχονται πολιτικοί και βλέπουν τις παραστάσεις μου. Ο Γιώργος Γεννηματάς, για παράδειγμα, δεν έχανε κανένα έργο μου. Το ίδιο και ο Αντώνης Τρίτσης. Ο Γεννηματάς, μάλιστα, μπορούσε να σου πει όλο τον Μπρεχτ απέξω.
Άρα, μήπως δεν είναι θέμα πολιτικών συσχετισμών, αλλά ατομικού επιπέδου και προσωπικής κουλτούρας;
Μα φυσικά, αυτό λέω... Το πολιτικό παιχνίδι όμως έχει τους δικούς του κανόνες και εγώ ούτε όταν ήμουν νεότερος, ούτε τώρα, θέλω να γνωρίζω αυτούς τους κανόνες. Και πολύ περισσότερο, να συμμετέχω.
Ο οργανισμός ελληνικού θεάτρου «Αριστοφάνης» στην ίδρυση του οποίου συμμετείχατε το 2000, υπάρχει ακόμα;
Δημιουργήθηκε και με τη δική μου συμμετοχή, αλλά τώρα πια έχω αποχωρήσει. Προσπαθώ μόνος μου, με όλες μου τις δυνάμεις, να μεταφέρω στους ανθρώπους το λόγο των αρχαίων ποιητών, να δώσω τέλος πάντων στον κόσμο ένα ερέθισμα. Να σκεφτεί και λίγο διαφορετικά, έξω από πλαίσια και στημένα παιχνίδια. Ο αρχαίος λόγος είναι και παγκόσμια και ελληνική κληρονομιά. Ο Αριστοφάνης είναι μέσα στο DNA μας, γιατί όπως έλεγε και ο Λιγνάδης, δεν απέχουμε και πολύ από αυτόν. Καμιά 25αριά παππούδες μόνο.
Οι περισσότερες υποθέσεις διαφθοράς δεν έρχονται στο φως. Αν ζούσε σήμερα ο Αριστοφάνης θα στηλίτευε την πολιτική διαφθορά;
Φυσικά και θα το έκανε. Εννοώ όλες αυτές τις σκοτεινές πράξεις που αναδύονται σα μυρωδιά μέσα από τη σήψη. Από την άλλη πλευρά η Πενία, τι νομίζετε πως ήταν; Χωρίς την Πενία ο κόσμος δεν πάει μπροστά. Η Πενία κάνει τους εργάτες να χτίσουν ή τις υφάντρες να κάτσουν στον αργαλειό και να υφάνουν.
Πενία τέχνας κατεργάζεται λοιπόν.
Εννοείται!
Το Φεστιβάλ Αθηνών και το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου είναι φτωχότερο χωρίς εσάς. Με ποιο σκεπτικό σας αποκλείουν;
Έπαιξα στην Επίδαυρο το 2006 με παρέμβαση του γενικού γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού. Δεν είναι όμως εκεί το ζήτημα. Είναι καθαρά θέμα πολιτιστικής πολιτικής. Αυτή η πολιτική λοιπόν έχει αντιφάσεις. Από τη μια λένε ότι είμαστε η βαριά βιομηχανία της χώρας εμείς οι πολιτιστικοί παράγοντες, από την άλλη δε βλέπουμε, όχι μόνο βιομηχανία, ούτε βιοτεχνία, ούτε περίπτερο. Υπάρχουν άνθρωποι που μπαίνουν στις επιτροπές που αποφασίζουν για τέτοια ζητήματα. Έτσι η πολιτική εξουσία αποκτά ένα ισχυρό άλλοθι. Λέει εκ των υστέρων, η επιτροπή αποφάσισε. Αν όμως δούμε με προσοχή τις καλλιτεχνικές επιτροπές, θα διαπιστώσουμε ότι έχουν μια εξάρτηση από το σύστημα, είναι αυτοί που ή μοιράζουν ή μοιράζονται.
Δεν μπήκατε ποτέ στον πειρασμό να χτυπήσετε την πόρτα σε αυτές τις επιτροπές;
Ποτέ. Κι αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος από την πορεία μου στο θέατρο. Η στάση μου απέναντι στη ζωή και η θέση μου μέσα στην καλλιτεχνική δημιουργία, δε μου επέτρεπε κάτι τέτοιο. Ξέρετε όμως, δεν είναι θέμα προσωπικού αποκλεισμού. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Έκοψαν από την Επίδαυρο την παράσταση του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και στη θέση της έβαλαν μια παράσταση από την Τουρκία. Δεν είμαι σε καμία περίπτωση σωβινιστής, δε λέω μη φέρετε τη τούρκικη παράσταση. Είναι θέμα όμως εθνικής κληρονομιάς και εθνικής πολιτιστικής πολιτικής να έρθει το θέατρο της Κύπρου στην Επίδαυρο.
Στο σημείο αυτό διακόπτω τη συνέντευξη και του διαβάζω το άρθρο που βρήκα στο διαδίκτυο. Δείχνει ότι δεν τα πάει καθόλου καλά με τις νέες τεχνολογίες και κυρίως με τα κινητά τηλέφωνα. Του διαβάζω τι γράφει ακριβώς γι' αυτόν ο ανώνυμος αρθογράφος. «Λες και κυλάει στις φλέβες του αίμα από τον Διογένη και τον Σωκράτη, ως τον Καραγκιόζη και τον Τζιμ Λόντο, κυρίως τον τελευταίο, που μ' ένα αεροπλανικό κόλπο ξεσήκωνε τους θεατές σε χειροκρότημα. Λαϊκός στην εμφάνιση, πεχλιβάνης στα κόλπα, λιμενεργάτης στις εκφράσεις... Ιερό τέρας του ελεγχόμενου αυτοσχεδιασμού, που κι όταν ακόμη ξεφύγει προς στιγμή από το κείμενο, επανέρχεται σε αυτό δυναμώνοντάς το με έμφαση. Κι αν χρειαστεί και με σιωπή. που μόνο μέγιστοι ηθοποιοί την κάνουν εύγλωττη». Ο Θύμιος Καρακατσάνης χαμογελάει κι αναρωτιέται: «Υπάρχει άνθρωπος που έγραψε για μένα τόσο όμορφα πράγματα!..».
Τι θυμάστε από το Κερατσίνι των παιδικών σας χρόνων;
Εμφύλιος, πρώτα μεταπολεμικά χρόνια... Αν κάποιο παιδί είχε κοντά του τον πατέρα του, έλεγαν τα άλλα παιδιά: κοιτάξτε τον, αυτός έχει πατέρα... Στο σπίτι μας στο Κερατσίνι πήγαινα όσο ζούσαν οι γονείς μου. Μετά δεν άντεχα τη θλίψη από την απουσία τους.
Κύριε Καρακατσάνη, πείτε μου φράση που θα θέλατε να μπει δίπλα από το όνομά σας.
Νόμιζα πως ήμουν ελεύθερος...
Υ.Γ. Ο Θύμιος Καρακατσάνης μού παραχώρησε τη συνέντευξη αυτή την Κυριακή 3 Ιουνίου 2007. Καλό σου ταξίδι...